Avrupa Birliği Komisyonu, Nisan ayında AB fonlarının dağıtımında şaibeler ve yolsuzluklar olduğu yolundaki iddialarına tatmin edici bir yanıt alamadığı gerekçesiyle Macaristan'a karşı hukuki işlemler başlatmış ve dosyaları Budapeşte'ye göndermişti. AB Komisyonu geçtiğimiz günlerde, Macaristan'daki hukuk ihlalleri ile ilgili olarak somut adımlar attı ve Macaristan'ı Adalet Divanı'na sevk etti.

BBC'nin haberine göre, Macaristan'ın Adalet Divanı önünde hesap vermesi gereken ilk konu, geçen yıl çıkarılan ve hükümetin seçim kampanyasında kullandığı malzemelerden biri olan "Çocuk ve Ailelerin Korunması" yasası olacak. 

Yasa LGBT bireylerin haklarını kısıtladı

Amacının çocuk istismarının ve ailelerin korunması olduğu açıklanan, ancak LGBT bireylerin haklarının önemli ölçüde kısıtlanmasına neden olan yasa, Avrupa Birliği tarafından "cinsel eğilim bakımından ayrım yapma" ve "eşit vatandaşlık haklarını kısıtlama" uygulaması olarak görülmüştü. AB Macaristan'dan yasanın geri çekilmesi talep etmişti.

Macaristan hükümeti yasayı geri çekmediği gibi konuyu anayasal madde olarak yer alması için referanduma götürmüş, ancak gerekli oy kullanım oranına ulaşılamadığı için referandum geçersiz sayılmıştı.

Komisyon "çocukların ve ailelerin korunması Avrupa Birliği'nin de temel ilkelerinden biridir" diyerek, Macaristan'daki yasanın amacının bu olmadığını iddia ediyor. Macaristan'daki yasa "doğumdaki cinsiyetten farklı cinsel kimliklerin, cinsiyet değiştirmeyi ya da eşcinselliği tanıtan, bunun reklamını yapan içeriklerin 18 yaşın altındakiler için yasak olmasını ya da poşete girmesini" öneriyor. Avrupa Birliği komisyonu bu konuda Lahey Adalet Divanının karar vermesini talep etti.

Klubradio radyosu

Adalet Divanı önünde Macaristan'ın hesap vermesi gereken bir diğer konu da ülkedeki bağımsız radyolardan Klubradio'nun frekansının yenilenmemesi olacak. Yıllardır aynı frekans üzerinden yayın yapan ve muhalif çizisiyle tanınan Klubradio'nun frekans hakkı lisansı geçtiğimiz yıl uzatılmamıştı.

Klubradio radyosu mahkemeye başvurmuş, ancak itirazı reddedilmişti. Radyo kendisinden talep edilen koşulların başka hiçbir kurumdan talep edilmediğini açıklamıştı. AB Komisyonu bağımsız radyo hakkında gündeme gelen uygulamanın "orantısız, taraflı ve şeffaf olmayan koşulların bir sonucu" olduğunu söyleyerek, bu konuda AB'nin kaygıların Macaristan hükümeti tarafından dikkate alınmadığı belirtildi.

Macaristan'da bağımsız medya

Bağımsız medya konusu, Macaristan'da son yıllarda çok gündemde olan bir konu. Muhalif çizgilerdeki bazı gazete ve internet sitelerinin mali zorluklar nedeniyle satın alınması, yayın yapamaz hale getirilmesi ya da Klubradio örneğinde olduğu gibi frekansını kaybetmesi "basın özgürlüğü" ihlali olarak değerlendiriliyor. AB komisyonu da benzer kaygılarını dile getirdi, ancak Macaristan hükümeti uygulamanın hukuk çerçevesi içinde gerçekleştiğini söyledi.

Yabancı araçlara farklı benzin tarifesi

Avrupa Komisyonu iki yeni konuda daha ihlal soruşturması başlattı. Bunlardan birincisi, Macaristan'da benzin istasyonlarında, Macar plakalı araçlara farklı, yabancı araçlara farklı fiyat tarifesi uygulanması. Macaristan hükümeti vatandaşların alım gücünü ve hayat standartlarını korumak amacıyla hem hanelerde elektrik, su ve doğalgaz tüketiminde ve hem de araçlarda kullanılan akaryakıtlarda devlet destekli indirimli tarife uyguluyordu.

Şimdiye kadar plaka ayrımı yapılmadan, deposunu dolduran yerli yabancı her araca bu indirimli tarifeden yakıt alma fırsatı veriliyordu. Ancak Rusya-Ukrayna savaşının başlamasının ardından gündeme gelen enerji krizinde, akaryakıt hammadde fiyatları arttığı için Macaristan hükümeti yabancı plakalı araçların indirimli tarifeden benzin almasını engelledi.

Avrupa Birliği Komisyonu bu uygulamanın Avrupa bütünsel iç pazarına bir darbe olduğunu açıkladı. Avrupa Birliği tüketicilerin eşit haklarını koruma adına Macar hükümetinden ayrımcı uygulamaya son vermesini talep etti.

Komisyonun sadece Macar vatandaşlarına ucuz benzine itirazının geri planında elbette Macaristan'ın, Rusya'ya karşı uygulanan ambargo konusunda istisna statüsünü elde etmesinin de payı var. Bilindiği gibi Macaristan Rusya'ya karşı uygulanan petrol ambargosuna karşı çıkmış ve ambargo dışında kalmayı da başarmıştı.

Tahıl ihracatı

AB Komisyonu tarafından Macaristan'a karşı gündeme getirilen son ihlal konusu da tahıl ihracatı üzerine oldu. Macaristan ülkeden şirketlerin yapacakları tahıl ihracatını bir kararname ile özel izne bağladı. Avrupa Birliği bu uygulamanın yine Avrupa ortak pazarının bütünlüğüne ve tüketicilerin eşitliğine yönelik bir uygulama olduğu kanısında ve bu konuda da Macar hükümetinden açıklama istiyor.

Açıklamaların yeterli görülmemesi halinden de bu konular da Lahey'e gönderilmek üzere Komisyon tarafından bekletiliyor. Macaristan geçtiğimiz Nisan seçimlerinde Viktor Orban'ın kazandığı büyük zaferin ardından çok ciddi ekonomik sorunlarla yüzleşmeye devam ediyor.

Macaristan ekonomisi

Yüzde 12 enflasyon ve son altı ayda yüzde 20'lere varan ulusal para Forint'in değer kaybı ülkede mali dengeleri alt üst etti. Brüksel'den gelen mali yardımlar da yılbaşından bu yana kesildi. Politika faizinin, Macaristan Merkez Bankası tarafından yüzde 9,5'e çıkarılması da ekonomideki bozulma ivmesinin hızını kesemedi.

Geçtiğimiz günlerde belli küçük işletmelerin vergi yükünü arttıran yeni yasanın gündeme gelmesiyle Budapeşte'de gösteriler başladı, yollar ve köprüler protestocular tarafından trafiğe kapatıldı.

Öte yandan bu hafta içindeki son gelişme de hükümetin yıllardır uyguladığı ve seçmenler tarafından en önemli kazanımlardan biri olarak görülen hanelerde elektrik, doğalgaz ve su tüketiminin indirimli tarifesine son vermek oldu. Ekonomistler mali dengelerin çok kırılgan olduğuna dikkat çekiyor.