Avrupa'da Ukrayna-Rusya krizi sonrası gündem doğalgaz krizi

The New York Times’tan Josh Holder, Karl Russell ve Stanley Reed’in “Ukrayna Çatışması Avrupa’nın Rusya’ya güvenini nasıl yeniden biçim verir?” başlıklı haberi, Avrupa’nın Rusya doğalgazına bağımlılığını ve Rusya-Ukrayna krizinin bu bağımlılığı nasıl etkilediğini irdelemekte. The New York Times’ın görüştüğü uzmanlara göre, gaz akışı, olası bir savaşta boru hatlarında oluşabilecek hasar görür veyahut Rusya tarafından kesilirse, sürekli değişen küresel piyasalarda zaten yüksek olan fiyatların fırlayabileceğine dikkat çekiliyor. Lakin analistler, Rusya ekonomisinin belkemiği olan gaz ihracatının kesilmesine şüphe ile yaklaşıyorlar. Avrupa ülkeleri fosil yakıtlardan daha temiz veya yenilebilir enerji kaynaklarına geçiş aşamasında doğalgazı köprü olarak kullanıyorlar. Özellikle Almanya ve İtalya’nın, Rusya’ya karşı olası bir yaptırım uygulamasından veyahut Rusya tarafından yapılabilecek tedarik kesintisinde en çok etkilenecek ülkeler olduğu belirtiliyor.  Eurostat’ın verilerine göre ise Almanya istikrarlı bir şekilde son 30 yıldır doğalgaz ihtiyacının yaklaşık yarısını Rusya’dan sağlamakta. Litvanya 2015’e kadar tüm doğalgaz ihtiyacını Rusya’dan karşılarken şu anda bu oranı yüzde 50’nin altına indirmiş vaziyette. Polonya, Sovyetler Birliği’nin yıkılışının ardından kademeli olarak Rus gazına bağımlılığını azaltmaya çalışıyor, ancak halen oran yüzde 50’nin üstünde. Fransa, doğalgaz ihtiyacının yüzde 25’inden azını Rusya’dan karşılarken, Hollanda 2005’e kadar hiç doğalgaz ithal etmediği Rusya’dan kendi ihtiyacının yüzde 25’ine yakınını sağlıyor. İtalya’da yıllar içinde bu oran azalırken son yıllarda tekrardan yüzde 50 seviyesine ulaşmış vaziyette. Bu verileri okurken unutulmaması gereken şey ise ülkelerin yıllar içerisinde doğalgaz ihtiyaç miktarı da artıyor. Oranların sabit kaldığı ülkelerin aslında geçmiş yıllara nazaran Rusya’dan daha fazla miktarda doğalgaz ithal ettiği söylebilir. Bruegel araştırma şirketine göre, 2021 yılında Avrupa Birliği tarafından kullanılan doğalgazın yüzde 38’i Rusya kaynaklı. Son birkaç yıldır Polonya ve Litvanya gibi birkaç ülke, Rus gazına olan bağımlılıklarını azaltmaya çalışıyorlar. Yazarlar, Almanya’nın Rusya’nın en önemli müşterisi olduğunu bir kez daha hatırlatıyor. Almanya’ya giden gazın büyük kısmı Baltık Denizi üzerinden Kuzey Akım boru hattıyla Rusya’dan sağlanırken, yaklaşık 11 milyar dolara kurulan Kuzey Akım 2 boru hattı tamamlanmasına rağmen daha kullanılmadı. ABD Başkanı Joe Biden, Almanya’nın eski başbakanı Gerhard Schröder’in başkanlığını yaptığı bir şirket tarafından işletilen Kuzey Akımı 2 boru hattının, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi durumunda kapatılabileceğini iddia etmişti. Ukrayna’dan üzerinden aktarılan Rus doğalgazı miktarı halen önemli bir faktör olmakla birlikte Trans-Sibirya Boru Hattı ve Soyuz Boru Hattı’ndan geçen gaz miktarında son on yılda büyük bir düşüş yaşandı. Rusya, Polonya üzerinden Yamal Boru Hattı ile Kuzey Avrupa’yı gaz aktarırken, Güney Avrupa’ya ise Türkiye’den geçen ve Türkiye’yi de besleyen Türk Akımı ve Mavi Akım boru hatları ile gaz ihracatını sürdürüyor. Yazarlar, Rusya doğalgazına en büyük alternatifin ise sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) olduğunu belirtiyor. Sıvılaştırılmış doğalgazın avantajı ise sıvı formda taşınabildiği için dünyanın uzak mesafelerinden taşınabilmesi. New York Times’ın görüş aldığı analistler, Moskova’nın son yıllarda Rus gazı sevkiyatını kıstığından ötürü bu sürecin sıvılaştırılmış doğal gaz ithalatını arttırdığını belirtiyor. Uluslararası Enerji Ajansı’na göre, Rusya Avrupa’ya gaz ithalatını 2021’in son çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 23 azalttı. Avrupa'da gaz ve enerji fiyatları, sınırlı depolama seviyeleri kışa yetecek kadar yakıt bulunabileceğine dair endişeleri artırdığından, yıl sonuna kadar zaten yüksekti. Wood Mackenzie’nin verilerine göre 2021 yılı içerisinde günlük gaz transferi Rusya tarafında 400 milyon küpten, 250 milyona düşmüş vaziyette. Bu süreçte Avrupalı ülkeler gaz ihtiyaçlarını LNG ile kapatmaya çalıştılar. Lakin 2018-2020 yılları arasında Avrupa’daki gaz fiyatları 15 euro civarındayken şu anda 80 euroyu aşmış vaziyette.