Bugünkü sayımızda AYIPLI MAL KONUSUNDA TÜKETİCİ HAKLARI'nı ele alacağız. Sohbetimizin bu aşamasında, yasada yer alan üç tanımı aşağıda sizlerin dikkatine sunmak istiyorum.
Satıcı: Vergi levhası veya MERSİS numarası olan, Vergi Usul Kanunları uyarınca fatura veya fiş düzenleyen işletmeler satıcı, hizmet sektöründe faaliyet gösterenlerde hizmet sağlayıcı konumundadır.
Tüketici: Satın aldığı bir mal veya hizmet karşılığında bedel ödeyen, aldığı malı ya da hizmeti yalnızca kendi ihtiyacını karşılamak için kullanan şahısları ve Apt.Yntm., Dernek, Vakıflar vb. ifade etmektedir. Ticari firmalar tüketici tanımı dışında kalmaktadır.
Tüketici işlemi: Satıcı veya hizmet sağlayıcılar ile tüketiciler arasında kurulan, eser, taşıma, simsarlık, sigorta, vekâlet, bankacılık ve benzeri sözleşmeler de dâhil olmak üzere her türlü sözleşme ve hukuki işlemi, ifade etmektedir. Bir tarafta satıcı veya hizmet sağlayıcı, diğer tarafta tüketicinin olduğu alım ve satım işlemleri tüketici işlemi olarak addedilmektedir.
Şimdide ayıplı malın ne olduğunu anlatalım. Ayıplı mal, tüketiciye teslimi anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır. Örn: Teşhirde olan bir mobilya beğendiniz. Mobilyanın kolçakları ahşaptan yapılmış, döşeme kumaşı da kadife olsun. Bu mobilya, firma tarafından evinize teslim edilirken kolçakları metalden, kumaşı ise aynı renk fakat döşemelik kumaştan ise ayıplı mal olarak addedilir ve bu noktada sözleşmeye aykırılık söz konusu olur. Ayrıca, Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda, internet portalında (web sayfasında) ya da reklam ve ilanlarında yer alan özelliklerinden bir veya birden fazlasını taşımayan; satıcı tarafından bildirilen veya teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliğe aykırı olan; muadili olan malların kullanım amacını karşılamayan, tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar da ayıplı olarak kabul edilir. Örn.: tanıtım özelliklerinde kamerası 12 pikseldir yazan bir cep telefonu 8 piksel kameraya sahip ise veya 30 Ad. bilgisayar arasında network ağı kurmak için bir server satın almak üzere sözleşme yaptığınız halde, satıcı size 25 Ad. bilgisayarın bağlanabileceği bir server teslim ettiyse ayıplı mal olarak addedilir.
Satıcı, malı satış sözleşmesine uygun olarak tüketiciye teslim etmekle yükümlüdür. Teslim tarihinden itibaren altı ay içinde ortaya çıkan ayıpların, teslim tarihinde var olduğu kabul edilir. Bu durumda malın ayıplı olmadığının ispatı satıcıya aittir. Yani, 6 ay içerisinde arızalanan bir ürün için tüketici, ürünün arızalı olduğunu kanıtlamak için bir girişimde bulunmasına gerek yoktur. Doğrudan satıcıya müracaat edilmeli, ürünün arızalı olduğu belirtilmeli ve biraz sonra bahsedeceğimiz seçimlik haklardan hangisinin tercih edildiği beyan ve kayıt altına aldırılmalıdır.
Mağazada görüp beğendiğiniz, bedelini ödeyip, fiş ya da faturasını kestirdiğiniz bir ürün, ayıplı mal konumuna gelmedikçe tüketici olarak iade ve değişim hakkımız yoktur.
Bazı firmaların müşteri memnuniyeti yada kalite standartları gereği ürün iade ve değişimine ait uygulamalar, o firmaya özgü olup genel bir uygulama değildir. Bu bağlamda, TükoDer olarak, tüketicileri uyarmak ihtiyacı duyuyoruz.
Şimdide ayıpsız diye satın aldığımız bir ürün ayıplı çıkarsa yada sonradan ayıplı olursa tüketici olarak seçimlik haklarımızdan söz edelim. Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici;
- Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme (bedel iadesi),
- Satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme (yenisi ile değişim),
- Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme (bedel indirimi),
- Satılanın ücretsiz onarılmasını isteme (ücretsiz onarım), seçimlik haklarından birini kullanabilir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.
Seçimlik haklarımızı kullanırken nelere dikkat etmeliyiz onun üzerinde duralım.
- Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi hakları üretici veya ithalatçıya karşı da kullanılabilir. Bedel iadesi veya ayıp oranında indirim isteme konusunda muhatabınız satıcı olmalıdır.
- Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesinin satıcı için orantısız güçlükleri beraberinde getirecek olması hâlinde tüketici, sözleşmeden dönme veya ayıp oranında bedelden indirim haklarından birini kullanabilir. Orantısızlığın tayininde malın ayıpsız değeri, ayıbın önemi ve diğer seçimlik haklara başvurmanın tüketici açısından sorun teşkil edip etmeyeceği gibi hususlar dikkate alınır. Örn.: Ayıplı bir ürünün yenisi ile değişim hakkınızı kullanmak istediniz, ancak satıcının elinde aynı marka ve modelde ürün yoksa yenisini istemekte ısrarcı olmak doğru bir davranış olmayacaktır. Yine, sıfır km. aldığınız otomobilde üretim hatasından kaynaklanan bir ayıp varsa ve bu ayıbın giderilmesi, otomobilin yeniden üretim bandına geri dönmesini gerektiriyorsa ücretsim onarım hakkını kullanmak istemek çokta mantıklı olmayacaktır.
- Ücretsiz onarım veya yenisi ile değişim haklarından birinin seçilmesi durumunda bu talebin satıcıya, üreticiye veya ithalatçıya yöneltilmesinden itibaren azami otuz iş günü, konut ve tatil amaçlı taşınmazlarda ise altmış iş günü içinde yerine getirilmesi zorunludur. Aksi hâlde tüketici diğer seçimlik haklarını kullanmakta serbesttir.
- Tüketicinin, bedel iadesi veya indirimi hakkını seçtiği durumlarda, ödemiş olduğu bedelin tümü veya yapılan indirim tutarı derhâl tüketiciye iade edilir.
- Seçimlik hakların kullanılması nedeniyle ortaya çıkan tüm masraflar, tüketicinin seçtiği hakkı yerine getiren tarafça karşılanır. Tüketici bu seçimlik haklarından biri ile birlikte tazminat da talep edebilir.
Şimdide ayıplı maldan sorumluluklarda zamanaşımı kavramı var mı? Ona bakalım. Kanunlarda veya taraflar arasındaki sözleşmede daha uzun bir süre belirlenmediği takdirde, ayıplı maldan sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile, malın tüketiciye teslim tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Bu süre konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda taşınmazın teslim tarihinden itibaren beş yıldır. Tüketicinin ayıptan haberdar olduğu durumlar hariç olmak üzere ikinci el satışlarda satıcının ayıplı maldan sorumluluğu bir yıldan, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda ise üç yıldan az olamaz. Ayıp, ağır kusur ya da hile ile gizlenmişse zamanaşımı hükümleri uygulanmaz.
İkinci el satışlarda, sahibinden veya internet üzerinden pazarlanan ürünlerin alınması halinde, fiş ya da fatura düzenlenmiyorsa yapılan satışın Tüketici Yasası kapsamında bir işlem olmadığını bu noktada hatırlatmak isteriz.
Daha önce açıkladığımız gibi, ayıbın ispat yükümlülüğü açısından 6 aylık bir süre öngörülmüştür. Burada hemen hatırlatmak isteriz ki, garanti süresi içerisinde ayıplı olan mallar için tüketiciler seçimlik haklarından herhangi birini kullanabilirler. Fatura/fiş tarihinden sonra 6 ay içinde malda ayıp olmadığının ispat yükü satıcıya aittir dedik. Peki, 6 aydan sonra ne olacak? Ona da cevap verelim. Ayıplı ürünler, yetkili teknik servislere götürülmeli, yerinde kontrol edilmesi gereken ürünler için servis çağırılmalı ve üründe ayıp olup olmadığını belirten bir arıza tespit raporu alınmalı, ayıplı olduğunu gösteren bu rapor ile satıcıya müracaat edilerek seçimlik haklar kullanılmalıdır. Yetkili teknik servislerin, bazı gerekçelerle bu raporu vermekten imtina (çekince) ettikleri görülmektedir. Bu kez, ürün servise götürülmüşse servis formuna "Ürünün ayıplı olması halinde hiçbir şekilde onarım istemiyorum, yenisi ile değişim istiyorum" notunu kayıt ettirerek teslim formunu imzalayınız. Bu ifadeye rağmen, onarım yapılırsa diğer seçimlik hakkınızı kullanmak için harekete geçmelisiniz. Ya da yetkili servis, kullanıcı hatası kaydıyla ücretli onarım yapılacaktır diye size geri dönüş yapabilir. Bu çerçevede, bunu kabul etmeyip, bilirkişi incelemesine gönderilmesi talebiyle ikametinizin bağlı bulunduğu kaymakamlık bünyesindeki Tüketici Hakem heyetlerine başvuru yapınız!
Burada önemli bir hususu hatırlatmadan geçmeyelim. Garantisi devam eden 2. el bir ürün satın aldıysanız (fatura sizin adınıza olmayacaktır) ya da sattıysanız, ya da bedelsiz (hediye) olarak verdiyseniz bu durumu bir tutanak ile yazılı hale getiriniz. Bir malı başkasına vermekle veya başkasından almakla zilyedi (sahipliği) kullanan kişiye geçmektedir. Tüketici olarak ayıplı mala ilişkin haklarınızı kullanabilmeniz açısından malın devrine ilişkin yazılı bir belgeye ihtiyaç duyulmaktadır.
Bu sayımızda, ayıplı mal ile ilgili hususlara yer verdik. Bir sonraki sayımızda, konunun devamı niteliğinde olan garanti, ihtiyari garanti, satış sonrası servis ve hizmetler, fiyat etiketi, tanıtma ve kullanma kılavuzu ile ilgili konulara değineceğiz. Bizi takip etmeye devam edin... Kamu Yararına Dernek Statüsünde olan TükoDer her zaman yanınızda...
Sorularınız için;
Salı-Çarşamba-Cuma günleri 10.30:16.30 saatleri arasında 4454487-4456700 numaralı telefonlardan ulaşabilirsiniz.
[email protected] e-posta adresine yazabilirsiniz.
Facebook grup : TükoDer Bilgi Platformu (İzmir)
YORUMLAR